چه زود پیشرفت کردیم
بسم الله الرحمن الرحیم
اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ20سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها کَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ21ما أَصابَ مِنْ مُصیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فی أَنْفُسِکُمْ إِلاَّ فی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیرٌ
سوره حدید
بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است ، همانند بارانی که محصولش کشاورزان را در شگفتی فرو می برد ، سپس خشک می شود بگونه ای که آن را زردرنگ می بینی سپس تبدیل به کاه می شود! و در آخرت ، عذاب شدید است یا مغفرت و رضای الهی و ( به هر حال ) زندگی دنیا چیزی جز متاع فریب نیست!
بسم الله الرحمن الرحیم
پریشب بعد از نماز رفتم سری به بازار بزنم . آخر بازار ، توجهم به منظره فوقالعاده جالب و قابل تفکر جلب شد . نخست یک لحظه به جماعت نگاه کردم ببینم این منظره برای دیگران هم مورد توجه هست یا نه ؟ نه ، مردم بی توجه از کنار آن رد میشدند . حتما فکرشان مثلا به دنبال میوه ای بود که قرار بوده بخرند که کدام فروشنده ، جنس سالم تر و با کیفیت تر و با قیمت مناسب تر عرضه میکند و ......
موضوع از این قرار بود که پیش روی من جوانی نسبتا لاغر با کت و شلوار کمی گشاد و با کلاه بافتنی که قدری بیشتر از معمول روی سرش پائین کشیده بود و یک قوطی کنسرو که پائین آنرا سوراخ سوراخ کرده دسته ای از مفتول سیمی به آن نصب و با یک تکه مفتول سی چهل سانتی که به دسته آن وصل بود و در آن آتش و اسپند ، در دست داشت و در دست دیگرش کوشی تلفن همراه که گویا در آن لحظه کسی با او تماس گرفته بود که موجب شده بود از حرکت مانده پاسخ میداد .
حالا به نظر شما این جالب نبود ؟ خوب بهتره کمی در باره اش صحبت کنیم .
البته این موضوع را با خیلی نگاه ها میتوان پی گرفت . از جمله توجه به وفور نعمت . نعمت علم . نعمت برخورداری از علوم و صنایع تولید روز دنیا با این کثرت . نعمت رقت قلب مردم که دست این جوان شاید معتاد و یا حد اقل با کار بیگانه را میگیرند که امثال اون که کم هم نیستند ،با نظیر همین روش تامین میشوند و خوب چه نیاز است عزت نفس در بین باشد و غیرت و مردی .... همینطور نعمت پول که در اختیار مردم هست که به این جوان میدهند که او به کار خود مستدام است . وگر نه خوب دکان بی متاء چرا وا کند کسی .
نگاه دیگر نگرش به سرعت پیشرفت علم است . فکر کنید ، مگر چند سال است که صنعت مخابرات از دست آن همه رله و کنتاکتور که برای ارتباط چند صد نفر با هم ، به چه ساختمان و تجهیزات عریض و طویلی نیاز بود ، خلاص شده . حالا شاید اغراق نباشد در نظر بیاوریم که در این مملکت 70 میلیونی تا پنجاه ، شصت میلیون آن گوشی موبایل دارند .
نگاه دیگر اینکه این همه مردم که هر کدام در فواصل مختلف از یکدیگرند و با هم در گوشی صحبت میکنند .
همین جا ، من این ایده را اعلان میکنم که گوشی هایی اختراع شود که توانائی ترجمه به زبانهای مختلف را داشته باشد که در اینصورت زبان بین المللی ، گوشی مترجم خواهد بود . من قادر خواهم بود صحبت هایم را برای شخصی که مثلا در کشور چین هست ، به زبان چینی ارسال کنم ( البته به صورت مستقیم ، یا به زبان علمی ،on line ) و همینطور مکالمات او را در گوشی خودم که به زبان فارسی تبدیل شده ، بشنوم .
یادم هست در حوالی سالهای 1348 ، که من به علت شکسته شدن کتفم در اثر بازیگوشی ،در بیمارستان بستری بودم ، صبح زود که دکتر نیرومند برای ویزیت بیماران به بخش آمده بود ، به پرستار همراهش گفت اینم مرخص است و من از خوشحالی به بخش پرستاری رفتم تا تلفنی به خانواده خبر کنم ، تنها یکی از اقوام آنهم در مغازه اش تلفن داشت .
البته به این خاطر یادم مانده که چون از داخلی بودن تلفن بیمارستان اطلائی نداشتم ، تا قسمت پرستاری را خلوت دیدم ، گوشی را برداشته شماره مغازه آقای حکیم جوادی را گرفتم که مواجه شدم با صدای آقای تلفنچی که میپرسید با کی کارداری؟..... نهایتا شماره مورد نظر را گفتم و آقای تلفنچی گرفت و وصل کرد به بخش پرستاری .
بعد از دریافت فوق دیپلم الکترونیک ، چون بعد ، از انقلاب دانشگاه ها سرو سامان درست و حسابی برای ادامه تحصیل نداشتند ، مغازه باز کرده مشقول به کار تعمیرات و در فرستهای فراغت ، اقدام به طراحی میکردم . آن موقع اصلا مبحث الکترونیک و مخابرات ، از هم جدا بود و در تجهیزات مخابرات ، تنها از خازن و مقاومت و رله استفاده شده بود .
من اقدام به طراحی و ساخت مدارهای ترانزیستوری برای ارتباط تلفنی کردم و تا ارتباط ده مشترک با ده مشترک ، بدون تداخل صوتی که این موضوع به خاطر ساختمان نیمه هادی ها در آن مقطع ، کار دشواری بود ، نمودم . که هنوز مدار های آن را نگه داشته ام . البته بنا به دلائل مختلف پروزه من ، متوقف شد . دیگران این کار را به انجام رسانیدند و نتیجه آن تا حالا این گوشی های موبایل شده با این همه امکانات و ارتباط صدا و تصویر در اقصی نقاط عالم .
خوب ببینم امشب چه بنویسم . حالا بد نیست موضوعی نزدیک موضوع اول بنویسم . مثل ظهور برق و روشنائی منازل .
من که کوچک بودم ، منزل ما برق بود . اما در پائین شهر ، اکثرا برق نداشتند . خوب یادم هست اگر به منزل اقوام میرفتیم و شب میماندیم ، روشنائی معمول داخل اطاق ، چراغ گرد سوز بود . در راهرو های مهم ، و یا برای رفتن به دستشوئی ، از فانوس استفاده میکردیم . خود توالت های آن موقع مخوف بود چون بجای سنگ توالت امروزی ، از قیفی نظیر هرم ، بصورت معکوس ، با سطوح مسطح و عمیق استفاده می شد ، که برای بچه ها خطر سر خوردن و افتادن در آن وجود داشت ، و بخاطر رعایت بهداشت ، معمولا از قسمت مسکونی ساختمان دور بود .
اگر شبها بلند بود ، که امکان خوابیدن زود هنگام ، نبود ، زیر نور چراغ گردسوز ، دور هم مینشستیم ، و اگر بزرگتر ها برای خودشان برنامه ای نداشتند ، برای ما قصه میگفتند . اگر نه بچه ها با هم بازی میکردند . مثلا اسم فامیلی " یا دختر ها در آن نور کم ، یه قل دو قل " بازی میکردند و بقیه وقت احتمالی را در رخت خواب ، با دعا ، قصه ، لطیفه ، و یا جوک و از این قبیل به سر میکردیم ، تا یکی یکی به خواب میرفتیم . اگر هوا خوب بود هم که رخت خواب ها را در حیاط ، روی بالکن ، و یا پشت بام می انداختیم ، که بواسطه تاریکی زیاد ، و یا زیر نور ماه ، نظاره آسمان پر ستاره و یا ابر های گونا گون ، زیبا و دل انگیز بود و لحظه بخواب رفتن ، رویایی میشد .
حال اگر مهمانی مهم بود ، برای داشتن نور بیشتر ، چراغ زنبوری که در آنها ، نفت با فشار باد ناشی از فشرده کردن هوا ، داخل انباره آنها ، و بر خورد به یک طوری داغ ، ایجاد نور زیاد و سفید ، ولی با صدای زیاد ، و طبیعتا مصرف نفت بیشتر ، استفاده میشد . برای پخت و پز هم چراغ های مختلفی بود . مثل چراغ فتیله ای و چراغ سه فتیله ، و غیره و حتی با استفاده از نوعی سه پایه و چهار پایه که روی همان چراغ گرد سوز میگذاشتند ، ظرف غذا را با همان وسیله که نور محیط را تامین میکرد ، پخته و یا گرم نگه میداشتند .
در جشن ها و مهمانی ها و یا در مراسم مذهبی ، از تعداد زیادی چراغ زنبوری برای نور بیشتر ، بهره میبردند . البته گاهی برای مهم بودن مراسمی ، از این چراغ های زنبوری که بعضی با ارتفاع بلند ، و با تعداد طوری بیشتر ، برای تشدید نور بود ، در روز هم استفاده میکردند . همان کاری که امروز ها با لامپ های الوان و جلوه های مختلف نوری ، اقدام به جلب توجه میکنند . البته بعد از گسترش برق هم ، تا مدتها در مراسم مهم ، این چراغ های بلند زنبوری ، ماهیت جلب توجه خودش را حفظ کرده بود که به مرور منسوخ شد .
منبع ایجاد برق ، دینام تولید برق ، و در بخش مرکزی شهر ، در فضائی به نام کارخانه برق معروف بود که دارای زنراتور های قول پیکری ، با صدای خیلی زیاد بود ، به طوری که تا فاصله زیادی از کارخانه برق ، با ید با صدای بلند و در نزدیکی آن با فریاد ، امکان صحبت با یکدیگر بود . بیچاره خانواده هایی که اطراف آن کارخانه برق ، زندگی میکردند .
شبها که مصرف برق ، بالا میرفت ، نور لامپ ها کم نور میشد . گاهی هم به کلی قطع و گاهی هم در اثر بالا رفتن ولت ، لامپ ها سوخته و گاهی میترکید ند .
ما که رادیو لامپی داشتیم ، بخصوص شبها بواسطه کم شدن ولت برق ، و امکانات ضعیف امواج آن موقع , برنامه ها را ، بخصوص قصه های شب رادیو را ، به سختی گوش میدادیم .
در قزوین ، تا سالها بعد از ایجاد برق سراسری ، محل کارخانه برق به صورت مخروبه باقی بود ، تا اینکه به مرور آنرا جمع کرده ، امروز ، بخشی بصورت پارک و بخشی بصورت انبار اداره برق ، از آن محل استفاده میشود . حتی هنوز آن محل به نام کوچه برق نامیده میشود .
البته در هر کدام از این موارد مطالب جالب زیادی هست که شاید بعدها باز از آنها صحبت کنم . فعلا برای دفعه بعد میخواهم در مورد آب ، بنویسم .
یسمه تعالی
عصر پنج شنبه گذشته تصمیم گرفتم سری به شهر بانه بزنم . نماز مغرب و عشا را در مسجدی درشهر خدابنده بجا آورده راه را ادامه دادم . فاصله بین سقز تا بانه را بعد از نیمه شب طی کردم ، بطوریکه وقتی به بانه رسیدم ، ساعت از سه گذشته بود . برای همین ، روبه روی مسجد اصلی شهر داخل ماشین ، چرتی زدم تا با صدای مناجات قبل از اذان ، بیدار شدم . چون اهل تسنن برای وضو ، پاهایشان را هم میشویند و معمولا با جوراب به داخل نماز خانه نمیروند ، " حتی در ورودی نمازخانه جایگاه مخصوص جوراب ، مثل کفش داری ما دارند " ، به همین خاطر ، جوراب هایم را در ماشین درآوردم و بعد از وضو ، به سبک آنها ، پاهایم را هم شسته داخل نمازخانه شدم . چند لحظه بعد نماز جماعت برقرار شد و به تعارف یکی از نمازگذاران به جماعت پیوستم . منتهی چون آنها باید به هنگام قرائت حمد و سوره ، دستهایشان را روی هم بگذارند و در مکتب ما این کار اشکال دارد ، لذا پیشنهاد آن نماز گذار را برای شرکت در صف اول ، قبول نکرده پشت سر آنها قرار گرفتم . اما در بقیه اعمال ، هرچند با اعمال ما قدری متفاوت است ، با آنها همراهی کردم . انشاء الله که مقبول درگاه احدیت بوده . اما نماز ظهر که جمعه هم بود ، نتوانستم به جماعت بخوانم چون وقتی به مسجد رسیدم ، داخل مسجد از جماعت پر بود و مردم در خیابان نشسته بودند منتهی چون آنها مقید به وجوب اتصال صف ها نیستند ، در هر کجا از خیابان که کمی سایه بود ، زیرانداز انداخته عده ای رو به قبله نشسته بودند و به خطبه های نماز ، گوش میدادند . به حساب آنها ، اتصال صف نماز ، لزومی ندارد . لذا نتوانستم نماز ظهر و عصر را به جماعت بخوانم .
موقع برگشت ترجیح دادم ، شبانه ، برگردم . به همین خاطر ، درطول جاده و با آن نورضعیف ماه که خیلی به ندرت اتومبیلی عبور میکرد ، در بخش کوهستانی ، دکه های بین راهی که در طول روز ، آب دوغ مخصوص و خنک ، که زیر آبشارهای جاری از کوه ها ونیز آش مخصوص محلی ، میفروشند ، تعطیل بودند . ولی از ماشین جلو دکه ها ، و امکانات موجود دیگر، معلوم بود بعضی از آنها شب را در همان دکه یا چادر خوابیده اند . در طول مسیر ، تاریکی و آرامش و سکوت زیبائی حاکم بود . یاد دوران بعد از انقلاب و دوران جنگ افتادم .
( برای مدتی ، بجهت تعمیرات تجهیزات صوتی و تصویری ، بخصوص رادیو های کوچک ، که رزمندگان در سنگرها استفاده میکردند ، در پایگاهی در شهر بانه رفته بودم .
بچه ها میگفتند هر چند روزی یک بار، اکیپی از" دراویش کرد " ، به خیابان ها می آیند و اقدام به اجرای عملیات عجیب ، مثل تیغ خوردن ، خنجر به شکم و پهلو و گردن و ... فرو کردن و کارهای عجیب دیگر میکنند . چون من بجز برای کارهای ضروری از پایگاه خارج نمیشدم و کنجکاو بودم و دوست داشتم این مراسم را تماشا کنم ، سفارش کرده بودم حتما مرا هم خبر کنند . ولی یک روز که این اتفاق افتاده بود ، بچه ها ، برای اینکه فرصت را از دست ندهند ، به دنبال من نیامدند . وقتی گله کردم ، گفتند در بین بسیجی های کرد پایگاه ، یکی هست که جزو همان دراویش است . ازش پرسیدم ، تایید کرد . پرسیدم چه کارهائی بلد هست ، گفت همه کار میکند . فرستادم دوربین فیلمبرداری را از مقر سپاه آورد ، یک لامپ از داخل هال باز کردم ، دادم جلو دوربین و در حضور ما ، لامپ را با سرنیزه شکست و همه شیشه های آنرا را تا آخر، خورد . خرده شیشه ها را ، مثل برشته های نان لواش در کف دست میریخت و به دهانش میپاشید و به راحتی ، میخورد و آقای حصاری ، فیلم گرفت . بعد ، مصاحبه ای با او انجام دادم و پرسیدم چطور این شیشه های تیز را ، به این راحتی می خورد و این شیشه ها کجا میرود ، که پاسخ داد : باید طریقت بگیری و بعد از مدتها به این مقام ها میرسی و آنموقه مولا علی ( ع ) مشکلات آن را دفع میکند ، درویش هیچ نمیفهمد و هیچ مشگلی ایجاد نمیشود .... ( البته بعدا که به قزوین آمدم ، من هم شیشه خوردم و در همان نوار، در ادامه همان فیلمبرداری ضبط و به بانه فرستادم و گفتم بگوئید فلانی هم طریقت گرفته ) .
بعد از بیست و چند روز که تقریبا کارم تمام شده بود ، به همراه حاج آقا مهجور که آن موقع معاون سپاه بانه بودند ، راهی قزوین شدیم . به دلیل اینکه شبها جاده ، از کنترل سپاه خارج و در دست اشرار بود ، قبل از غروب ، باید از منطقه کردستان و بخصوص مناطق کوهستانی ، عبور میکردیم . چون اگر گیر کمین " اشرار کرد " می افتادیم ، سر بریدن از کمترین خشونت آنها بود .
به دلیل درگیری های مکرر ، سراسر جاده خراب و نا هموار بود ولی با این وجود ، با سرعت ، منطقه را پشت سر گذاشتیم و آمدیم تا به تاریکی ، نخوریم . حتی با وجود اینکه در روز روشن ، اشرار توان حمله نداشتند ، همه اش نگران حمله آنها بودیم و با دلهره منطقه را ترک میکردیم .
البته باید بدانیم که این آرامش و امنیت امروز را مدیون مجاهدت ها ی رزمندگان و شهیدان هستیم . )
موقع برگشت که جمعه بو د ، با آن که ستاد انتخابات وزارت کشور ، ساعت رای گیری در شهرستانها را تا 22 شب اعلان کرده بود ، و با آنکه ساعت از 23 گذشته بود ، اما در دو مسجد در شهر ابهر که در مسیر عبور من بود ، صف رای گیری برقرار بود و جمعیت زیاد ی اذدهام کرده بودند .
بسم الله الرحمن الرحیم
امشب میخواهم در باره " آب " بنویسم . حتما نسل امروز ، نمیتوانند تصور کنند ، مردم قدیم احتیاجات آبی خودشان رو چطور برآورده میکردند . البته وجود آب انبارهای شهرها که به عنوان آثار باستانی در معرض دید مردم ، در صورت امکان ، تمایل ، علاقه ، موجود بودن و پیش آمدن فرصتی برای بازدید از آن ، ممکن است نمونه ای از نحوه در دسترس قرار گرفتن آب را تدائی کند . در حالی که این همه موضوع نیست .
اصولا وازه هائی مثل " میراب " برای نسل امروز بی مفهوم است . بله معنی لغوی "میراب " از" میر" یعنی آقا و" آب " ، که میشود : آقای آب ، آمده و این ، لغب مردی بود که مسئولیت و تامین آب محله ها و منازل ، با او بود .
البته موضوع دیگری هم که در این رابطه برای نسل امروز لازم به تشریح و تعریف است ، این که در زمان قدیم ، رود خانه ، قنات و چشمه ، به غیر از صور تجملی و اکثرا دور از دسترس امروزی بود . بدین ترتیب که ، بر خلاف امروز که در اثر تغییر شرایط جوی و آب و هوائی و احیانا وجود این همه وسائط موتوری و کارخانه جات ، که تولید گرما میکنند و کلا جو زمین گرم شده ، بارندگی کم است و آنقدر هم که هست به سرعت تبخیر میشود و برف یا کم میبارد ، یا وقتی هم که بارید ، در زمان کمی آب شده ، تبخیر میشود ، درخیلی شهرها ، رودخانه ها اکثرا خشک و یا در زمان کمی از سال ، در آنها آب جاری است و قنات هم که نیست و چشمه هم که تنها در بعضی نقاط دور از دسترس ، قابل تصور است ، در قدیم از چشمه های خیلی بیشتر از امروز ، در کوهستان های اطراف شهرها ، تونل هائی به مناطق مسکونی ، بخصوص در شهر ها ( به صورت شبکه در کل شهر) ، ایجاد کرده بودند ، کشیده بودند که به آنها ، " قنات " میگفتند . مسیر عبور این قنات ها ممکن بود از داخل منازل مردم ، یا از داخل معابر، مثل کوچه ها و خیابان ها ، باشد . در مسیر هائی هم که برای این منظور ، پیش بینی نشده بود ، آب آن قنات ها را به داخل جویهای موجود در محله ها ، که معمولا خاکی هم بودند و در مواقع غیر از عبور آب قنات ، به عنوان محل عبور فاضل آب و زباله و ... در دسترس بود ، روان و به آب انبا رهای محله ها و منازل ، هدایت میکردند .
البته بجز مواقع اجبار ، بعد از نیمه شب و تا طلوع فجر، این کار انجام میشد . چرا که این جوی ها یا آب راه ها ، در طول روز، مورد مصرف و دارای آشغال ، محل عبور مردم ، احشام ، حیوانات اهلی و غیر اهلی ، موذی ، انگل و خیلی مسلئل غیر قابل کنترل ، بود . مثلا وسیله نقلیه آن موقع ، درشگه و گاری ، که با اسب ، خر و قاطرو یا توسط انسان کشیده میشد ، و یا مستقیما از خود این حیوانات ، برای حمل انسان ، یا حمل بار ، استفاده میشد و همه اینها در مواردی که پلی نبود ، باید از داخل همین راه آب ها عبور میکردند . وجود سگ و گربه هم که امر معمولی بود و اگر هم پلی بود ، معمنی برای همین سگ و گربه ها در مواقع مختلف ، مثل گرما ، بارندگی و دیگر موادر بود . درمواردی هم که آب راه ، از زیر دیوار ،ساختمان ویا جاهای بخصوص دیگری باید عبور میکرد ، که البته بصورت کانال احداث میشد . به همین خاطر، باید مدتی آب به بیراهه برود تا مشکلات یاد شده ، کمی بر طرف شود .
خیلی موارد هم با مسدود بودن همین کانالها و یا زیر همین پل ها ، مواجه میشدند که میتوانست بواسطه وجود شیئی و یا جنازه حیوانی باشد که خود آن مسائلی در بر داشت . آن موقع آن آب که البته هنوز حد اقل ، گل آلوده بود ، به طرف آب انبارها یا استخرهای کوچک و بزرگی به نام " حوض " ، هدایت میکردند و بهمین خاطر ، آن آب که گل آلوده بود ، گاهی تا ساعت ها قابل استفاده نبود ، تا املاح ظاهری آن ته نشین ، و ظاهرا آب ، ذلال و قابل استفاده و یا قابل شرب ، بشود . به همین دلیل ، هر چند مدت ، این حوض ها و آب انبار ها باید لای روبی و تخلیه و تمیز میشدند .
حوض ها که عبارت بودند از استخر های رو بازکه به تناسب ساختمان کوچک و بزرگ بود ، و بجز گذشت زمان بر آب راکد آنها ، از آنها برای شستشوی همه چیز ، مثل دست و صورت ، ظروف آلوده ، البسه ، و حتی شستشوی بدن بعنوان آب تنی و یا حتی گاهی ، غسل واجب و مستحب ، آب بازی و شنای بچه ها که خب ..... ، استفاده میشد . خلاصه آب آن برای همه زندگی بود ، بجز شرب .
و البته اینجا بود که شغل آب حوض کشی ، شغل معمول و معروفی بود و معنی آن این بود که اشخاصی ، به عنوان شغل ، آب این حوض ها و حتی آب انبارها را که به واسطه زیاد بودن حجم آنها و در خیلی موارد متعفن شدن آنها ، به راحتی ممکن نبود ، توسط ظروفی به نام سطل ، به داخل همان جوی ها و آب راه ها ، تخلیه میکردند تا در نهایت ، به رود خانه ها یا باغ ها ملحق شود که بمصرف آبیاری درختان برسد و این ، جزو مشاغل سخت و اما معمول آن موقع بود ، که با کوچک شدن بناها ، و حذف این حوض ها و نیز حذف آب انبارها از جامعه ، بواسطه لوله کشی آب شهری ، این شغل پر زحمت ، به تدریج منسوخ شد .
چنانچه ، مسیر عبور قنات های مذکور ، اگر از منازل اشراف و اعیان بود ، که در آن منازل به اشکال مختلف ، مثل شرب ، شستشو ، آب نما و ... پس از بهره های لازم ، به ادامه مسیر، هدایت میشد .
همچنین این قنات ها ، در نقاط مخصوصی از شهر هم به طرق مختلف در دسترس عموم قرار میگرفت . مثل محل عمومی سر پوشیده برای شستن البسه که به آن مکان " رخت شوی خانه " میگفتند .
وجود این محل ها و رودخانه ها ، برای خیلی از مردم غنیمت بود ، چرا که اولا ، گاهی خانوارهای بی بزاعت ، و یا مستاجر ، از داشتن حوض ، محروم بودند و همچنین شستشو در این مکانهای عمومی که آب آن روان بود ، برای شستشوی هر وسیله آلوده مثل لباس ، ظرف ، فرش و... مناسب بود که آب روان ، آلودگی آن را با خود میبرد .
میبینم که در این رابطه ، خیلی مطلب هست که میشود نوشت . لذا اگر انشاء الله عمری بود ، بعد .
